Aktualności
Prawicowe, lewicowe, religijne – które zamachy terrorystyczne niosą ze sobą najwięcej ofiar śmiertelnych? Sprawcy jakich aktów terroru– tych motywowanej przekonaniami prawicowymi, lewicowymi czy religijnymi – najczęściej decydują się na zastosowanie przemocy? Na te pytania odpowiada Katarzyna Jaśko wraz ze współpracownikami w artykule opublikowanym niedawno na łamach Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS).
W przeciągu minionych dwudziestu lat byliśmy świadkami wielu zatrważających ataków terrorystycznych. Wydarzenia niosące ze sobą śmierć mieszkańców tego lub innego miasta – począwszy od największego w dziejach ataku, tj. zamachu na dwie wieże World Trade Center i Pentagon 11 września 2001 roku, przez zamach na metro w Londynie czy Madrycie, serię ataków w Paryżu, kończąc na zamachu w Oslo – opisywane były przez największe światowe media, wywołując lęk o bezpieczeństwo. Przy każdym z zamachów na łamach mediów padały pytania o to, kto dokonał aktu przemocy i jaka była motywacja jego sprawców. Odpowiedź na nie wydawała się tym pilniejsza, im więcej ofiar śmiertelnych niósł ze sobą zamach.
Trudno się temu dziwić. Zrozumienie tego, jaka ideologia polityczna lub religijna motywuje sprawców ataków terrorystycznych do stosowania przemocy wydaje się być kluczowa dla zrozumienia i w efekcie, przeciwdziałania masowej agresji. Dotychczas jednak brakowało systematycznych badań na temat tego, jaki typ przekonań politycznych lub religijnych jest w największym stopniu związany z gotowością do zabijania lub krzywdzenia osób postronnych w ich imieniu. Ten stan rzeczy zmienił się wraz z opublikowaniem artykułu zatytułowanego „A comparison of political violence by left-wing, right-wing, and Islamist extremists in the United States and the world”. Tekst autorstwa Katarzyny Jaśko i współpracowników ukazał się latem tego roku na łamach Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)
Prawo, lewo, Islam?
Autorzy artykułu wyszli z założenia, że obserwowalny w ostatnich latach wzrost liczby fatalnych w skutkach zamachów motywowanych islamskim ekstremizmem niekoniecznie musi świadczyć o tym, że tego typu ataki zawsze charakteryzują się wyższym poziomem przemocy niż akty motywowane ideologią polityczną. Po pierwsze bowiem, historycznie rzecz ujmując wszelkie akty terroru dokonywane były przez grupy i organizacje o różnych motywacjach politycznych i religijnych. Po drugie, wyniki badań z zakresu psychologii społecznej pokazują, że osoby prawicowe wykazują większą skłonność do dogmatyzmu i są mniej otwarte. Ze względu na to, że cechy te są częściej związane z niechęcią czy wręcz wrogością do przedstawicieli grup obcych, niewykluczone, że osoby dokonujące zamachów w imię prawicowych przekonań będą generalnie bardziej skłonne stosować przemoc.
Po trzecie zaś, niedawne wyniki dociekań na temat tego, co łączy osoby o ekstremalnych poglądach pokazują, że ideologiczni ekstremiści – tak prawicowy jak lewicowi – postrzegają świat w bardziej uproszczony sposób niż osoby nieradykalne. Ponadto, osoby takie są silnie przekonane o słuszności swoich postaw i mają większą skłonność do stosowania agresywnego języka niż osoby umiarkowane. Może być zatem tak, że ataki terrorystyczne dokonywane przez ekstremistów – niezależnie od tego, jakich poglądów bronią – ogólnie będą związane ze stosowaniem przemocy.
Lewica raczej bez przemocy
Aby odpowiedzieć na zadane sobie pytania, badacze przeanalizowali dwie bazy danych gromadzące opisy historycznych ataków terrorystycznych. Pierwsza z baz skupia się na sprawcach zamachów i dotyczy wyłącznie osób ze Stanów Zjednoczonych. Druga baza opisuje dokonane akty terroru, a informacje gromadzone są na całym świecie z wykorzystaniem artykułów prasowych. W obydwu bazach znajdują się dane nie tylko o tym, co, gdzie i kiedy się wydarzyło, ale również mówiące o tym, jaka była motywacja sprawców oraz jak brutalne było to wydarzenie.
Autorzy tekstu przyjrzeli się trzem kategoriom aktów przemocy politycznej: motywowanych ideologią prawicową, ideologią lewicową oraz przeprowadzonych przez radykalnych wyznawców Islamu. Badacze porównali te kategorie pod względem poziomu przemocy zastosowanej podczas ataków, w tym m.in. liczby ofiar śmiertelnych oraz osób rannych. Ponadto, w analizach badacze kontrolowali też informacje o tym, kiedy doszło do zamachu oraz w jakim kraju miał on miejsce.
Wyniki obydwu analiz okazały się być relatywnie spójne. Po pierwsze, okazało się, że osoby motywowane ideologią lewicową były mniej skłonne używać przemocy, a zamachy w imię przekonań lewicowych w mniejszym stopniu skutkowały ofiarami śmiertelnymi. Po drugie, osoby działające na rzecz przekonań konserwatywnych – tak w przypadku prawicowego, jak i islamskiego ekstremizmu – były bardziej skłonne stosować przemoc. Co ciekawe, w pierwszym badaniu autorzy tekstu nie zaobserwowali różnicy pomiędzy terrorystami motywowanymi politycznie i religijnie. W drugim badaniu okazało się zaś, że akty terroru w imię radykalnego Islamu były najbardziej fatalne w skutkach. Badacze zwracają jednak uwagę na to, że ich wyniki są korelacyjne, w związku z czym mówienie o przyczynowości jest nieuzasadnione. Trudno też powiedzieć, dlaczego dokładnie akty motywowane konserwatywną ideologią są bardziej brutalne w skutkach. Jest to zatem pytanie otwarte, warte dalszych działań badawczych – do których serdecznie zachęcamy!
Więcej informacji:
Jasko, K., LaFree, G., Piazza, J., & Becker, M. H. (2022). A comparison of political violence by left-wing, right-wing, and Islamist extremists in the United States and the world. Proceedings of the National Academy of Sciences, 119(30), e2122593119.